Wśród wielu funkcji ekologicznych planktonu wymienia się jego rolę u podstawy łańcucha pokarmowego, rolę w cyklach biogeochemicznych oraz rolę w regulacji klimatu. Jest również bardzo przydatny dla człowieka ze względu na jego znaczenie gospodarcze i środowiskowe. Poniżej przedstawiono znaczenie planktonu dla innych istot żywych i dla całej planety:
Łańcuch pokarmowy
Plankton jest zbiorowiskiem organizmów, w którym tworzą się sieci troficzne pomiędzy producentami, konsumentami i rozkładaczami. Fitoplankton, poprzez fotosyntezę, przekształca energię słoneczną w energię dostępną dla konsumentów, głównie zooplanktonu. W obrębie zooplanktonu można wyróżnić zwierzęta roślinożerne, które żywią się fitoplanktonem, mięsożerne, które żywią się innymi gatunkami zooplanktonu oraz wszystkożerne, które mają dietę mieszaną. Niektóre z nich nawiązują relacje mutualistyczne, a inne są pasożytnicze. Z kolei plankton jest konsumowany przez ryby, ssaki, skorupiaki, ptaki i inne zwierzęta, dzięki czemu plankton, jako całość, znajduje się u podstawy piramidy troficznej ekosystemów morskich, słodkowodnych, a nawet lądowych, gdyż jest pokarmem wielu ptaków.
Bioindykatory wodne
Bioindykator to żywy organizm, który służy do monitorowania i określania, w tym przypadku, jakości wody i poziomu zanieczyszczeń. Swojąd rogą, w https://emrzezyno.pl, dowiesz się, jaki jest obecna jakość wody nad Bałtykiem i wiele więcej. Organizmy planktonowe są bardzo wrażliwe na wszelkie zmiany w środowisku i dlatego mogą dostarczać informacji o stanie zachowania środowiska. Niektóre skorupiaki z rodzaju Daphnia są wykorzystywane w badaniach toksykologicznych do badania wpływu, jaki pewne zanieczyszczenia mogą wywierać na organizmy i środowisko. Niektóre zanieczyszczenia mogą ulegać bioakumulacji, a w innych przypadkach mogą powodować zanikanie gatunków, niszcząc tym samym łańcuchy troficzne, gdyż stanowią one podstawę pożywienia dla pozostałych organizmów.
Cykle biogeochemiczne
Bakterioplankton odgrywa zasadniczą rolę w większości cykli biogeochemicznych w środowisku wodnym, zwłaszcza w cyklach węgla, azotu i siarki. Bez takich przemian życie na Ziemi przestałoby istnieć, gdyż wszystkie te pierwiastki nie byłyby dostępne dla roślin i zwierząt. Ta zdolność do regulacji cykli biogeochemicznych jest szczególnie ważna w oceanach, gdzie jest większa objętość wody i bakterii. Szacuje się, że w oceanach w obszarach wypełnionych światłem może być ich nawet 500 000 bakterii na centymetr sześcienny wody.
Mikroorganizmy posiadają wewnętrzne mechanizmy, które umożliwiają im przekształcanie materii organicznej w nieorganiczną i odwrotnie przy wykorzystaniu różnych źródeł energii. Bakterie mogą wykorzystywać do swojego wzrostu azot atmosferyczny, a także pozyskiwać energię z gazów takich jak tlenek węgla (CO), wodór (H2) lub siarkowodór (H2S) oraz metali ciężkich takich jak żelazo czy mangan. Ponadto bakterie fotosyntetyzujące i sinice (jednokomórkowe glony) wiążą CO2 i dostarczają do atmosfery prawie 50% tlenu, zmniejszając efekt cieplarniany. Z drugiej strony, gdy plankton obumiera, opada na dno oceanu i tworzy warstwę osadów, które skamieniałe po tysiącach lat dają początek ropie naftowej.
